پانکراس چیست؟
پانکراس یک غده پهن و دراز در عمق شکم و یکی از اندامهای حیاتی است و در تولید آنزیم های مختلف و هورمون های مسئول عملکرد دستگاه گوارش نقش دارد.آنزیم های گوارشی در دوازدهه ( اول لوله باریک) رها می شوند، جایی که پروتئین ها و چربی ها باید جذب شوند. سلول های موجود در لوزالمعده، هورمون های آنتاگونیست با نام های انسولین و گلوکاکون را به جریان خون ترشح می کنند تا سطح قند خون را تنظیم کنند. زمانی که سطح قند خون بالاست، انسولین گلوکز اضافی را از طریق جریان خون جذب می کند.درحالیکه گلوکاگون، گلوکز ذخیره شده را در صورت نیاز آزاد می کند.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد، التهاب ناگهانی لوزالمعده و همراه با درد خفیف یا متوسط است. با درمان مناسب، بیشتر بیماران می توانند به طور کامل بهبود پیدا کنند. اما اگر بیماری شدت یابد، پانکراتیت حاد می تواند باعث عفونت، خونریزی در غده، تشکیل کیست و آسیب بافت شود. پانکراتیت حاد با آسیب به دیگر اندام های حیاتی از جمله ریه ها، کلیه ها و قلب ارتباط دارد.
علل بروز پانکراتیت حاد
1) سنگ کیسه صفرا: شایع ترین علت پانکراتیت حاد است. که طی آن سنگ کیسه صفرا مانع عبور آنزیم های گوارشی و هورمون ها می شود که همین انسداد، می تواند باعث بروز التهاب لوزالمعده شود. وجود سنگ کیسه صفرا خطر پانکراتیت را 35-25 برابر می کند.
نکته : زمانی باید به عامل سنگ شک کرد که یک افزایش گذرا ALT>150 وجود داشته باشد.
2) مصرف الکل
3) دارو ها: مثل آزاتیوپرین، والپروئیک اسید، تتراسایکلین، استروژن، مترونیدازول، فورسماید، سولفونامید ها، رانیتیدین، متیل دو پا
4) بیماری های متابولیک: مثل کتواسیدوز دیابتی، هیپرتری گلیسیریدمی (بیشتر از 1000) و هیپرکلسمی (کلسیوم بیشتر از 12)
5) آسیب و جراحت: آسیب به پانکراس در صورت آسیب مستقیم به شکم و یا جراحت با وسیله نقلیه، می تواند منجر به التهاب لوزالمعده شود.
7) عفونت: مثل اوریون، هپاتیت A و B، سل، آسکاریس و…
8) توکسین: سم مار و عقرب، اتیل الکل، متیل الکل
9) سرطان ها
10) سیگار کشیدن
علائم پانکراتیت حاد
شایع ترین علامت بیماران درد شکمی است.
مشخصات درد : درد بسیار شدید در اطراف ناف و اپیگاستر که با خوابیدن به پشت بدتر و با خم شدن به جلو بهتر می شود.
معمولا به مسکن پاسخ نمی دهد .تهوع، استفراغ و تب خفیف از دیگر علائم بیماران هستند.
در موارد شدید پانکراتیت هموراژیک ایجاد می شود که ممکن است در این نوع اکیموز در پهلو ها (Grey Turner’s sign) یا اکیموز در اطراف ناف (Cullen’s sign) مشاهده شود.
عوارض پانکراتیت حاد
التهاب لوزالمعده میتواند عوارض جدی را ایجاد کند، از جمله:
- Pseudocyst: التهاب لوزالمعده حاد میتواند مایع و باقی مانده را در جیبهای سیستولی در پانکراس شما جمعآوری کند. در نتیجه، یک pseudocyst بزرگ ایجاد میشود و پارگی باعث عوارضی مانند خونریزی داخلی و عفونت میشود.
- عفونت التهاب لوزالمعده حاد: این مورد میتواند پانکراس را به باکتری و عفونت آسیب پذیر کند. عفونتهای پانکراس جدی هستند و نیاز به درمان فوری دارند، مانند جراحی برای برداشتن بافت آلوده.
- نارسایی کلیه: التهاب لوزالمعده حاد ممکن است باعث نارسایی کلیه شود. اگر نارسایی کلیه شدید و مداوم باشد، با دیالیز درمان میشود.
- مشکلات تنفسی: پانکراتیت حاد میتواند باعث تغییرات شیمیایی در بدن شما شود که بر عملکرد ریه تأثیر میگذارد و باعث میشود سطح اکسیژن خون به طور خطرناکی پایین بیاید.
- دیابت: آسیب به سلولهای تولید کننده انسولین در پانکراس شما از پانکراتیت مزمن، میتواند به دیابت منجر شود.
- سوء تغذیه: هر دو پانکراتیت حاد و مزمن میتواند باعث ایجاد سوء تغذیه شود.
- سرطان پانکراس: التهاب طولانی مدت در پانکراس شما ناشی از التهاب لوزالمعده مزمن، یک عامل خطر برای ایجاد سرطان پانکراس است.