سوءهاضمه یا دیس پپسی (dyspepsia) از جمله مشکلات شایع در سیستم گوارش محسوب می شود. منظور از سوءهاضمه هر نوع احساس سنگینی، ناراحتی، نفخ و یا درد مزمن یا راجعه در ناحیه ی بالای ناف (اپی گاستر) است که در طول یک سال گذشته حداقل برای 3ماه طول کشیده باشد؛ البته دقت شود که لازم نیست پشت سر هم باشد و امکان دارد بدون هیچ اقدامی علائم بهبود یابند. ممکن است سوءهاضمه با سندرم روده ی تحریک پذیر (IBS) همراهی داشته باشد.
علل سوءهاضمه می تواند داخل یا خارج از معده باشد:
علل خارج معده ای:
- سوءهاضمه ی ناشی از اختلال عملکرد یا functional dyspepsia: یکی از شایع ترین علل سوءهاضمه محسوب می شود. تعریف دیس پپسی فانکشنال به این صورت است: علائمی مانند احساس پری بعد از غذا، سیری زودرس، درد یا سوزش در ناحیه ی بالای ناف (اپی گاستر) از حداقل 6 ماه قبل در بیمار شروع شده و به مدت حداقل 3 ماه است که بیمار علامتدار است. معاینه ی فیزیکی در این حالت به طور کامل طبیعی است. در این ها هیچ گونه علت ارگانیکی وجود ندارد و فقط در بعضی از آن ها تخلیه ی معده با تاخیر رخ می دهد. شاید اختلال در شل شدن ناحیه ی فوندوس معده باعث باعث احساس سنگینی، سیری زودرس و نفخ بعد از غذا شود. دقت شود که با استرس و فشار روانی این حالت می تواند تشدید شود.
- ریفلاکس معده به مری (gastro esophageal reflux disease) که به طور اختصار GERD می گویند. این بیماری هم یکی از علل شایع برای سوءهاضمه محسوب می شود.
- وجود سنگ کیسه صفرا یا کولیک صفراوی
- تومورهای ناحیه ی مری یا معده
علل داخل معده ای:
- گاستریت (التهاب معده) ناشی از حضور هلیکوباکترپیلوری (H. pylori)
- مصرف داروی های ضدالتهابی غیراستروئیدی یا همان گروه NSAID که به عنوان نمونه می توان آسپرین، دیکلوفناک، ژلوفن یا ایبوپروفن را نام برد.
- بالا بودن میزان ترشح اسید کلریدریک که همان اسید معده است.
- بیماری زخم پپتیک (peptic ulcer disease): منظور زخم های گوارشی است که بیشتر در معده و اثنی عشر (دوازدهه) دیده می شوند. البته اثنی عشر به طور کلی شایع ترین محلی است که دچار زخم می شود.
نحوه ی برخورد و اقدامات تشخیصی در سوءهاضمه
دقت شود که در مورد هر بیمار با توجه به سن و وجود علائم هشداردهنده نحوه ی برخورد متفاوت است.
اگر سن فرد بالای 40 سال باشد یا علائم هشداردهنده ی زیر در بیمار وجود داشته باشد؛ در اولین اقدام برای فرد آندوسکوپی صورت می گیرد:
- وجود احساس درد هنگام بلع غذا (ادینوفاژی)
- کاهش وزن بدون علت شناخته شده
- خونریزی های گوارشی
- سابقه ی فامیلی مثبت از بدخیمی های سیستم گوارشی
- زردی
- وجود توده ی قابل لمس و آدنوپاتی
اما اگر سن فرد زیر 40 سال باشد و علائم هشداردهنده را نداشته باشد با توجه به شیوع H.pylori در منطقه می تواند به دو صورت زیر عمل شود:
- اگر شیوع میکروب گفته شده در منطقه ای کمتر از 10 درصد باشد: ابتدا طبق تجویز پزشک به مدت 4 هفته بیمار با مهارکننده های پمپ پروتون درمان می شود و اگر جواب نداد سپس برای بیمار تست H.pylori انجام می شود که در صورت مثبت بودن حتما درمان تا از بین رفتن کامل میکروب صورت می گیرد؛ و اگر باز درمان بی نتیجه بود آندوسکوپی لازم است.
- اما اگر شیوع هلیکوباکترپیلوری در منطقه ای بالای 10 درصد باشد: از همان ابتدا تست H.pylori برای بیمار انجام می شود و اگر مثبت بود درمان ضد میکروبی صورت می گیرد. ولی اگر این تست منفی باشد یا درمان ضد میکروبی شکست بخورد، سپس مهارکننده های پمپ پروتون با تجویز پزشک برای مدتی صورت می گیرد و اگر اگر باز هم شکست در درمان اتفاق افتاد، آندوسکوپی لازم است.
دقت شود که در موارد دیس پپسی ناشی از اختلال عملکرد، مصرف مهارکننده های پمپ پروتون می تواند موثر باشد. همچنین اگر این نوع از بیماری به درمان های استاندارد پاسخ ندهد، بسته به نظر پزشک شاید از داروهای ضد افسردگی استفاده شود.
به گروهی از بیماران که از نفخ شکایت دارند می توان توصیه به حذف حبوبات کرد و با نظر پزشک از داروهایی ضد نفخ می توان استفاده کرد.
