دلایل پوسیدگی دندان و راههای پیشگیری و درمان

پوسیدگی دندان، تورم لثه و گیرغذایی از عوامل ایجاد دردهای شدید دندان است. همچنین تحلیل لثه و در معرض قرار گرفتن ریشه در برابر غذا، گرما و سرما می‌تواند موجب بروز علائمی مثل حساسیت و درد و ناراحتی شود. بعد از مرحله پوسیدگی، دندان‌ها به سرما و گرما حساس می‌شوند. این علائم موجب تشدید التهاب داخل دهان و آسیب به عصب دندان می‌شود که در این حالت دندان نیاز به عصب کشی دارد. قبل از آنکه فرد با درد شدید دندان مواجه شود، دچار علائمی شبیه به حساسیت به شیرینی، سرما و گرما می‌شود و باید پس از مشاهده این علائم به دندانپزشک مراجعه کنند.

پوسیدگی دندان

بسیاری از بیماران در مواجهه با درد دندان به خوردن مسکن روی می‌آورند و پس از آرام شدن دندان، از پیگیری درد دندان غافل می‌شوند. کاهش درد دندان به علت بهبود بیماری نیست بلکه ناشی ازعفونی‌ شدن بافت، عروق و اعصاب دندان است. هیچ علت علمی برای افزایش درد دندان‌ها در شب وجود ندارد همچنین علت درد دندان و بیدار شدن فرد در هنگام شب ممکن است به علت نیاز به عصب کشی دندان‌ها باشد. همانطور که میدانیم دندان یکی از مهمترین اعضای بدن برای گوارش غذا می باشد و اگر غذا بدرستی جویده نشود برای هضم غذا دچار مشکلات گوارشی خواهیم شد.

منابع غذایی بسیار در پوسیدگی دندانها وجود دارند که به تخریب دندان های ما کمک میکنند مانند مواد غذایی شیرین, خوراکی هایی نظیر پفک, بستنی, سیگار, چایی, قهوه و غیره.

برای ایجاد پوسیدگی، مواد قندی هم باید در دسترس میکروبها باشند تا عامل خراب کننده ساختمان معدنی، یعنی اسید تولید گردد. در واقع پوسیدگی دندان تخریب بافتهای سخت دندان است. وقتی یک بیماری در اثر فعالیت میکروبها ایجاد شود آن را بیماری عفونی می نامند. و اگر بیماری بتواند از محلی به محل دیگر منتقل شود آنرا بیماری قابل انتقال می گویند. با تعریفی که از پوسیدگی دندان شد، می فهمیم که پوسیدگی می تواند از یک دندان به سایر دندانها سرایت کند.

محلهای شایع پوسیدگی دندان

پوسیدگی تمام سطوح دندان را یکسان مبتلا نمی کند. بلکه بعضی از سطوح دندانها به علت وضعیت خاصی که دارند بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این سطوح عبارتند از:

شیارهای سطح جونده: سطح جونده دندانهای آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد میکروبها فراهم نموده و دندان از این محل دچار پوسیدگی می گردد.

این امر بخصوص در مورد دندانهای آسیا بیشتر رخ می دهد و باعث پوسیدگی زودرس آنها می شود.

سطوح بین دندانی: این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست بنابراین از نواحی مستعد پوسیدگی و بیماری لثه بشمار می آید.

طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان: تجمع میکروبها معمولاً در این ناحیه باعث بیماری لثه نیز می شود.

نشانه های پوسیدگی دندان

وقتی دندانی دچار پوسیدگی می شود، ممکن است یک یا چند مورد از علامتهای زیر را داشته باشد:

تغییر رنگ مینای دندان، در محل پوسیدگی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود.

سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی، گاهی میزان این تخریب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می شود و گاهی مقدار زیادی از دندان از بین می رود، به طوری که شخص فکر می کند دندان او شکسته است.

حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای سرد، گرم، ترش و شیرین.

حساس بودن دندان یا درد گرفتن دندان وقتی که دندانها را روی هم فشار می دهیم.

بوی بد دهان می تواند به علل مختلف ایجاد شود که یکی از علتهای آن پوسیدگی دندانها است.

گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان پوسیدگی بین دندانی می تواند باعث گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده شود.

پوسیدگی دندان چرا و چگونه ایجاد می شود؟

برای پیشگیری از ایجاد هر بیماری باید علل ایجاد کننده آن بیماری را بشناسیم. در مورد پوسیدگی دندان و پیشگیری از آن نیز لازم است ابتدا با عوامل ایجاد کننده آن آشنا شویم. بسیاری از افرادی که برای درمانهای دندانپزشکی مراجعه می کنند، در پاسخ به اینکه چرا دندانهایشان خراب شده است به مسئله ارث و جنس دندان اشاره می کنند. روشن است که خوبی جنس دندان در دوام آن مؤثر است با این حال عوامل دیگری هم دخالت دارند.

علل مختلفی برای ایجاد پوسیدگی مطرح شده است اما بطور کلی چهار عامل اصلی میکروبها، مواد قندی، مقاومت شخص و دندان و زمان در ایجاد پوسیدگی دندان نقش دارند.

این چهار عامل، همواره ایجاد پوسیدگی می کنند و اگر هر کدام نباشد، دندان پوسیده نمی شود. بدون میکروب، پوسیدگی در دندان اتفاق نمی افتد. اگر میکروبها حضور داشته باشند و مواد قندی نباشد، شدت وقوع پوسیدگی به این اندازه نخواهد بود. وجود میکروبها و مواد قندی نیز در اشخاصی که مقاومت طبیعی نسبت به بیماری دارند نمی تواند پوسیدگی ایجاد کند. و بالاخره میکروبها و مواد قندی و کمبود مقاومت شخص و دندان نیز در یک لحظه و یک روز سبب خرابی دندان نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا اینها بتوانند سطح سخت دندان را خراب کنند.

آثار مخرب پلاک میکروبی دهان

وقتی پلاک روی دندان تشکیل می گردد، رنگ طبیعی و شفاف دندان عوض می شود.

پلاک سبب پوسیدگی دندان می شود.

پلاک باعث بیماری لثه و سایر بافتهای نگهدارنده دندان می شود.

پلاک تبدیل به جرم سخت اطراف دندان می گردد.

دندان درد

میکروبهای ایجاد کننده پوسیدگی دندان

در دهان هر فرد بطور طبیعی انواع و اقسام میکروبها وجود دارد ولی همه میکروبهای موجود در دهان، پوسیدگی را به وجود نمی آورند. وقتی مدتی دندان تمیز نشود، میکروبها بر روی دندان لایه ای را تشکیل می دهند که پلاک میکروبی نام دارد. پلاک میکروبی لایه نرم و غلیظی است که از مقدار زیادی باکتریهای مختلف و سلولهای موجود در دهان تشکیل می شود و چنان بر سطح دندان می چسبد که به آسانی با آب شسته نمی شود. هر چه زمان بیشتر می گذرد، انواع مختلفی از میکروبها وارد پلاک میکروبی می شوند و بیماریزایی آن را بیشتر می کنند.

ذکر این نکته لازم است که پلاک میکروبی با رسوب نرم سفیدی که روی دندان می نشیند و قابل دیدن می باشد، متفاوت است. این رسوبات سفید رنگ به آسانی با آب شسته می شود. ولی پلاک میکروبی قابل دیدن نیست و بی رنگ است. پلاک میکروبی در صورتی قابل مشاهده است که آن را با مواد رنگی مخصوصی رنگ کنیم. برای نشان دادن پلاک میکروبی از قرصهای رنگی که قرص آشکار کننده پلاک میکروبی نام دارد استفاده می شود. برای از بین بردن پلاک میکروبی باید با دقت و حوصله دندان را مسواک کرد.

زمان و سرعت ایجاد پوسیدگی

پوسیدگی دندان در یک لحظه و یک روز انجام نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا مینا حل شده و بافت نرم مینا از بین برود تحقیقات نشان داده است که بعد از خوردن غذا و رسیدن مواد قندی به میکروبهای پلاک 2 تا 5 دقیقه طول می کشد تا اسید ایجاد شود. در طی مدت 10 دقیقه میزان اسید به حداکثر مقدار خود می رسد سپس 20 تا 60 دقیقه در همان حال باقی می ماند و بعد از آن به تدریج به حال عادی برمی گردد. با هر بار خوردن، محیط پلاک میکروبی، اسیدی می شود و تا این محیط اسیدی به حالت عادی برگردد، با خوردن مجدد، محیط دهان دوباره اسیدی می گردد. به این ترتیب دندانها دچار پوسیدگی می شود. اگر کودکی 9 مرتبه در روز آشامیدنی شیرین مصرف کند پس از مدتی لکه های بر روی دندانهایش پیدا می شود که نشانه شروع پوسیدگی است.

بطور کلی پوسیدگی دندان بیشتر بیماری نوجوانان است، یعنی دندانها معمولاً بلافاصله بعد از بیرون آمدن بیشتر خراب می شوند، تا در سنین بالاتر که مدتی از حضورشان در دهان گذشته است. بنابراین اهمیت مراقبت و نگهداری از دندانها در این سنین کاملا مشخص می گردد.

مقاومت شخص و دندان

مجموعه ای از عوامل دفاعی در دهان هر شخص وجود دارد که در برابر ایجاد پوسیدگی مقاومت می کند. وضعیت بزاق دهان و سلولهای موجود در آن، شکل و فرم دندان، طرز قرارگیری دندانها، جنس و نظایر اینها تا حدودی در میزان پوسیدگی تأثیر دارند، علاوه بر این برخی از مردم در برابر عوامل مخرب مقاومت بیشتری نشان می دهند. مقاومت شخص ممکن است ارثی، مادرزادی و یا اکتسابی باشد. همچنین مقاومت ممکن است همیشگی یا موقتی باشد. با این وجود از نظر محققین دو عامل اصلی یعنی میکروبها و مواد قندی، مهمترین عوامل ایجاد کننده پوسیدگی هستند. البته راههایی برای مقاوم کردن ساختمان دندان وجود دارد. یکی از این راهها، رساندن فلوراید به دندانها است، فلوراید مقاومت دندانها را در برابر پوسیدگی افزایش می دهد.

پوسیدگی دندان در نوزادان به دلیل این که از شیر مادر و یا شیشه شیر استفاده می کنند در سنین 2 تا 4 سالگی اتفاق می افتد. و برای جلوگیری از پوسیدگی دندان های نوزاد باید سعی کنید پس از هر بار شیر خوردن دندانهای کودک را تمیز کنید.

پوسیدگی دندان شیرخواران اتفاق شایعی است که برای بیشتر آنها پیش می آید و علت آن استفاده مداوم شیرخوار از شیر مادر و یا شیشه شیر است. علاوه بر این نوزادان در هنگام شب هم چندین مرتبه از شیر استفاده می کنند و پس از آن امکان تمیز کردن دندان ها وجود ندارد و بزاق دهان هم هنگلم شب کمتر است در نتیجه نوزاد دچار پوسیدگی دندان می شود.

انواع پوسیدگی دندان و حفره ها

حفره ها مناطق فاسدی از دندان شما هستند که به یک دهانه کوچک یا یک منفذ باز شده اند .سه نوع حفره یا پوسیدگی دندان در شکل ذبل نشان داده شده است. حفره های سطح صاف در دو طرف صاف از دندان های شما رخ می دهد، در حالی که حفره ریشه در سطح اطراف ریشه های توسعه می یابند .حفره گودال و شقاق در سطح جویدن از دندان های شما رخ می دهد. تمیز نکردن دندان خود به خوبی، خوردن میان وعده های مکرر،نوشیدن نوشیدنی های شیرین عوامل ایجاد کننده حفره ها هستند

بسیاری از بیماران ابراز می کنند که مسواک می زنیم و نخ نیز مرتب می کشیم ولی باز هم دچار پوسیدگی دندان ها می شویم، حال علت چیست؟

علت ایجاد پوسیدگی در این حالت بدین دلیل است که شاید فرد همیشه مسواک زده ولی در کنار این وضعیت همیشه نیز آدامس بجود و قند دائمی را در داخل دهان داشته باشد و یا فرد ممکن است مرتب نوشابه های گازدار مصرف کند ( در داخل نوشابه هم قند و هم اسید وجود دارد) و یا هم چنین خوردن دائم آب نبات، شربت و کلیه چیزهایی که قند دارد.در هنگام نوشیدن نوشابه با «نی » اگر نی را بین دندان ها قرار دهید میزان پوسیدگی بسیار بیشتر می شود، زیرا در این حالت نوشابه مرتب در کنار دندان ها وجود دارد. نی بهتر است در داخل دهان قرار گیرد.

پیشگیری بهترین راه جلوگیری از پوسیدگی دندان

بهداشت دندان و دهان مناسب میتواند از بروز حفره ها و پوسیدگی دندان جلوگیری کند .در زیر چند راهنمایی برای جلوگیری از ایجاد حفره در دندان اورده شده است. از دندانپزشک خود بپرسید کدام روش برای شما بهتر است:

دندان های خود را با خمیر دندان حاوی فلو راید بعد خوردن و نوشیدن مسواک بزنید.دندان های خود را حداقل دو بار در روز و به طور ایده ال بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید.برای تمیز کردن بین دندان ها از یک نخ دندان یا یک پاک کننده بین دندانی استفاده کنید.اگر نمیتوانید دندان خود را بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید حداقل دهان خود را ابکشی کنید.اگر یک کودک خردسال دارید از دندانپزشک خود بپرسید چه میزان از از خمیر دندان حاوی فلوراید باید استفاده کنید تا فرزندتان بتواند از مزایای مبارزه با ایجاد پوسیدگی دندان بدون گرفتن فلوراید اضافی بهره مند شود.

دهان خود را بشوئید.اگر دندان پزشک شما احساس کند شما در خطر پیشرفت یک حفره هستید ممکن است به شما توصیه کند از یک دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید.

معاینات دندانپزشکی منظم داشته باشید. دریافت شستشو و تمیز کردن حرفه ای دندان های و آزمون های شفاهی به طور منظم، می تواند به جلوگیری از مشکلات کمک کند و یا آنها را در اوایل پیشگیری کند.دندانپزشک شما میتواند یک برنامه که بهترین راه حل را برای شما توصیه میکند به شما ارائه دهد.

از درزگیر های برای دندانها استفاده کنید. در زگیرها پوشش پلاستیکی محافظ هستند که یه سطوح جویدن دندانهای عقبی متصل میشوند و شیار ها و شکاف های دندان را اب بندی میکنند. انها از مینای دندان در مقابل پلاک و اسید محافظت میکنند. میتوانند هم در بزرگسالان هم در کودکان استفاده شوند. برای کنترل و کمک به پیشگیری به همه کودکان در سنین مدرسه توصیه میشوند. انها تا 10 سال نیاز به تعویض ندارند و در طول این مدت نیاز به چکاب هایی است تا مطمئن شوند در جای خود قرار دارند.

نوشیدن برخی ابها. بیشتر منابع عمومی ابها دارای فلوراید اند که از پوسیدگی دندان به طور قابل توجهی جلوگیری میکنند. اگر فقط اب بطری مینوشید که فاقد فلوراید است از مزایای فاوراید بهره مند نمی شوید.

از میان وعده های غذایی مکرر و نوشیدنی ها استفاده نکنید.هر زمان که شما چیزی میخورید یا چیزی به غیر از اب مینوشید شما به باکتری ها کمک میکنید که اسید تولید کنند و مینای دندان شما را تخریب کنند.اگر شما از میان وعده ها و نوشیدنی ها در طول روز استفاده میکنید دندان های خود را در معرض حملات مداوم قرار میدهید.

غذا های سالم برای دندان بخورید.برخی از غذا ها و نوشیدنی ها برای دندان های شما از دیگر غذا ها بهتر اند.از غذا هایی که در شکاف بین دندانهای شما گیر میکنند مثل چیپس، آب نبات و یا کوکی ها بپرهیزید.با این حال غذاهایی وجود دارند که مانند میوه و سبزیجات تازه وقهوه بدون شکر، چای و شکر آدامس باعث افزایش جریان بزاق میشوند و به شستشو دندان ها کمک میکنند.

درمان پوسیدگی دندان با فلوراید را در نظر بگیرید.دندان پزشک شما ممکن است به شما درمان پوسیدگی دندان با فلوراید را به صورت یک دوره به شما ارائه کند به خصوص اگر شما فلوراید کافی از طریق اب و دیگر منابع دریافت نکنید.

در مورد درمان پوسیدگی دندان ضد باکتریایی بپرسید. اگر شما مثلا به خاطر شرایط پزشکی خاص در معرض پوسیدگی دندان قرار دارید دندان پزشک شما ممکن است دهان را با یک ماده ضد باکتری خاص شستشو دهد و یا از درمانهای دیگر برای کاهش باکتری های مضر در دهان شما استفاده کند

درمان پوسیدگی دندان

حفره ها مناطق اسیب دیده دائمی هستند که در سطح سخت دندان شما ایجاد میشوند و منجر به گسترش یک دهانه کوچک یا یک منفذ در دندان شما میشوند.حفره همچنین پوسیدگی دندان یا کرم خوردگی نامیده میشود و توسط ترکیبی از عوامل مختلف ایجاد میشود. از جمله علت های پوسیدگی دندان عبارتند از: باکتری های موجود در دهان خود، خوردن میان وعده های مکرر، نوشیدن نوشیدنی های شیرین و عدم تمیز کردن دندانها به خوبی.

حفره و پوسیدگی دندان در میان مشکلات بهداشتی از جمله شایع ترین مشکلات در جهان هستند. آنها در کودکان، نوجوانان و به خصوص در افراد بالغ رایج اند. اما هر کسی که دندان دارد می تواند در دندانش حفره داشته باشد، از جمله نوزادان.

اگر حفره ها درمان نشود، آنها بزرگ تر و لایه های عمیق تر از دندان را تحت تاثیر قرار میدهند. آنها می توانند به دندان درد شدید، عفونت و از دست رفتن دندان منجر شود. معاینه دندان به طور منظم و مسواک زدن خوب و عادات نخ دندان، بهترین راه مقابله با حفره و پوسیدگی دندان است.