مکانیسم بروز آلزایمر
آلزایمر یک بیماری نورودژنراتیو پیشرونده است که با کاهش حافظه، مهارت تفکر و اختلال عملکردهای شناختی مشخص می‌شود. دو ساختار پروتئینی نقش مهمی در بروز آلزایمر دارند. این دو مکانیسم نوروپاتولوژیک شامل تجمع سمی پروتئین آمیلوئید بتا (Aβ) بین سلول‌های عصبی و تشکیل پلاک‌های پروتئینی و همچنین تشکیل تجمعات غیرطبیعی پروتئین تائو (tau) داخل سلول‌های مغزی می شود. در اثر تجمع سطوح بالای این پروتئین ها در مغز، ارتباطات بین نورونی کاهش یافته و نهایتا باعث مرگ نورون ها و شروع روند بیماری می شود.
تعیین خطرسنجی ریسک بروز آلزایمر
یک مطالعه جدید و بزرگ به رهبری دانشگاه لوند سوئد نشان می دهد که نه تنها تعیین خطرسنجی ریسک بروز آلزایمر قبل از ظهور علائم ممکن است، بلکه می توان پیش بینی کرد سیر پیشرفت بیماری طی چند سال آینده چقدر شدید خواهد بود. این مطالعه در مجله Nature منتشر شده و با توجه به اهمیت بالای توسعه اخیر داروهای جدید، بسیار بموقع بوده است.
این پژوهش بصورت یک مطالعه تحقیقاتی بزرگ بین المللی با مشارکت 1325 شرکت کننده از چندین کشور سوئد، ایالات متحده، هلند و استرالیا انجام شد.
شرکت کنندگان در ابتدای مطالعه هیچگونه نقص شناختی نداشتند. با استفاده از اسکن PET، وجود پروتئین تائو و آمیلوئید در مغز شرکت کنندگان بررسی شد. در پیگیری بالینی چند سال بعد در افرادی که این دو پروتئین در مغز آنان کشف شده بود، مشخص شد ریسک ابتلا به آلزایمر در آنان 20 تا 40 برابر بیشتر از افرادی بود که هیچگونه تغییرات پاتوبیولوژیکی در مغز نداشتند.
تغییرات نوروپاتولوژیک مغز بین 10 تا 20 سال قبل از بروز واضح علائم بالینی آلزایمر رخ می دهد، زمانی که پروتئین تائو شروع به تجمع داخل نورون ها می کند و باعث مرگ سلول های عصبی می شود و فرد اولین مشکلات خفیف شناختی را تجربه می کند. به همین دلیل تشخیص آلزایمر در مراحل اولیه بسیار دشوار است.
هنگامی که هر دو پروتئین بتا آمیلوئید و تائو در مغز ایجاد شوند، دیگر نمی توان این تغییرات را تنها یک عامل خطر برای بروز آلزایمر در نظر گرفت، بلکه باید آن را بعنوان یک تشخیص برای آلزایمر مطرح کرد.
بعضی آسیب شناسان بدنبال کشف این ساختارهای پروتئینی در نمونه های مغز، بلافاصله تشخیص آلزایمر را گزارش می دهند. طبق اذعان پژوهشگر این مطالعه، محققان آلزایمر متعلق به دو مکتب فکری هستند: کسانی که معتقدند بیماری آلزایمر تا زمان شروع اختلالات علائم شناختی قابل تشخیص نیست و گروهی دیگر مانند او و همکارانش که معتقدند تشخیص آلزایمر را می توان صرفاً مبتنی بر تغییرات پاتوبیولوژیک مغز بدنبال کشف این دو نوع پروتئین نیز مطرح کرد. او بیان کرد می توان نتایج پژوهش ما را با تشخیص سرطان پروستات مقایسه کرد. بدنبال کشف سلول های سرطانی در بیوپسی فرد فاقد علائم بالینی نیز تشخیص سرطان پروستات مطرح می شود.
جلوگیری از بروز آلزایمر به کمک داروی Lecanemab و سبک زندگی سالم در افراد در معرض خطر
به تازگی نتایج مثبتی از آزمایشات بالینی یک داروی جدید آلزایمر بنام Lecanemab گزارش شده و اگر بتوان آلزایمر را قبل از ایجاد علائم شناختی تشخیص داد، ممکن است در نهایت بتوان از این دارو در ترکیب با فعالیت بدنی و تغذیه مناسب، برای کاهش روند بیماری در مرحله اولیه استفاده کرد و با احتمال زیاد از پیشرفت شدید بیماری در آینده نیز جلوگیری کرد. با این حال تحقیقات بیشتری لازم است تا در افرادی که هنوز حافظه خود را از دست نداده اند، بتوان اقدامات موثرتری را انجام داد.
منبع: ژورنال Nature
Ossenkoppele, R., Pichet Binette, A., Groot, C. et al. Amyloid and tau PET-positive cognitively unimpaired individuals are at high risk for future cognitive decline. Nat Med (2022). https://doi.org/10.1038/s41591-022-02049-x
