تخمدان پلي كيستیك(PCO) منجر به تنبلی تخمدان ها می شود.
حدود پنج تا ده درصد خانم ها به اين مشكل دچارند. دراين معضل، تخمدان بيمار حاوي فوليكول يا تخمكهاي بسيار زياد ولي بسیار ريز و بي كيفيت هست. اين خانمها بعلت ترشح هورمون مردانه تستوسترون به ميزان زياد از تخمدان شون دچارمشكلاتي مثل چاقي،موي زائد زير چانه، ريزش مو،جوش صورت و بي نظمي عادت ماهانه ميشن. علت بي نظمي، عدم تخمك گذاري منظم هست كه به علت عدم ترشح مناسب هورمونهاي تخمداني رخ ميده. براي تنظيم عادت ماهيانه بايد بشكل مداوم دارو مصرف كنند و چنانچه دارو رو قطع كنند مجددا دچار بي نظمي ميشن.
تنبلي تخمدان يكي از دلائل نازايي هست،تخمك گذاري يا انجام نميشه يا اگر انجام بشه تخمكها كيفيت ندارند و حاملگي با احتمال زيادي سقط ميشه. اغلب بعلت عدم كيفيت تخمك قلب جنين تشكيل نميشه و بعبارتي حاملگي پوچ رخ ميده. درمان نازايي در اين افراد پيچيده است. لاپاراسكوپي و سوزاندن تعدادي از كيستهاي تخمدان به صورت موقت تا شش ماه ميتونه تخمك گذاري را بهتر كنه و حاملگي رخ بده. در صورت عدم پاسخ به جراحي، گزينه بعدي آي وي اف(ivf) هست. اين افراد گزينه خوبي براي دارو دادن يا اي يو اي نيستند. چون همزمان تعداد زياد فوليكول درست ميكنند و شانس چند قلويي دارند كه بسيار خطرناكه، از طرفي در پروسه درمان آي وي اف احتمال تحريك بيش از حد تخمدان حتي با دوز كم دارو وجود داره كه در اينصورت بستري شدن بعلت تجمع مايع در لگن و…و گرفتاريهاي خاص خودش رو داره.
در پروسه درمان قبل از هر كاري جهت باروري بهتره مريضي كه چاق هست لاغر كنه. لاغري به بهترشدن نتيجه باروري و كاهش سقط كمك ميكنه.
متفورمين كه قرص كنترل قند خون هست در اين بيماران به علل پيچيده اي جزو گزينه هاي متداول درماني هست و حتي تا پايان سه ماهگي بارداري به جهت كاهش احتمال سقط داده ميشه. يكسري داروهاي انتي اكسيدان قبل از شروع درمان به جهت بهبود كيفيت تخمك داده ميشه كه بسيار كمك كننده هستند مثل كپسول اووابوست يا پودر پروكسيد ياقرص كيو تن. در مقالاتي ملاتونين كه داروي خواب اور هست جهت بهبود كيفيت تخمك داده شده كه بي تاثير نبوده.
در مجموع تمام بيماران پلي كيستيك نازا نيستند و فقط ده درصدشون كارشون به درمان جهت نازايي ميكشه. بطور كلي تخمدان پلي كيستيك درمان قطعي نداره.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- کمتر از ۸ قاعدگی در سال (بی نظمی قاعدگی)
- موهای ضخیم و تیره در محل هایی که فقط در مردان چنین موهایی رشد میکنند، مثل لب فوقانی، چانه، دو طرف صورت، قفسه سینه و شکم
- نوسانات وزنی؛ کاهش و افزایش وزن
- آکنه (پوست چرب و جوش چرکی روی صورت)
- ریزش موهای سر با الگوی مردانه
- ممکن است باردار شدن با مشکل مواجه شود.
علل سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
در این بیماران، کارکرد تخمدانها طبیعی نیست و هورمون تستوسترون را بیش از حد تولید می کنند. تستوسترون هورمون مردانه است ولی در زنان نیز وجود دارد. بصورت طبیعی، تخمدان زنان مقادیر اندکی از تستوسترون را ترشح میکنند ولی در سندرم تخمدان پلی کیستیک تولید آن افزایش می یابد.
حدود یکبار در ماه، تخمدان زنان ساختمانی را میسازد که تخمک نارس یا فولیکول نام دارد. همچنان که فولیکول رشد میکند، تخمدان ها هورمون آزاد میکنند و سپس تخمک رسیده را آزاد میکند که به این روند تخمک گذاری میگویند. ولی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمدانها به جای تولید یک تخمک رسیده، تعداد زیادی فولیکول ریز میسازند، تعادل هورمونها بهم میخورد و تخمک گذاری ماهانه انطور که انتطار میرود اتفاق نمی افتد.
تشخیص بیماری
پزشک معالج بر اساس سن، علائم و وضعیت هر بیمار تصمیم میگیرد کدام تست را انجام دهد:
- تست خون برای اندازه گیری سطوح هورمونی، قند خون و کلسترول
- تست بارداری در صورتیکه تاخیر عادت ماهانه وجود داشته باشد.
- سونوگرافی لگن که در این تست با استفاده از امواج ماورای صوت، تصویر رحم و تخمدانها گرفته میشود.
- پزشک با استفاده از این تستها به تشخیص بیماری پی میبرد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان میشود؟
- قرصهای جلوگیری از بارداری شایعترین درمان تنبلی تخمدان است. اما داروهای دیگری نیز برای کنترل علائم بیماری استفاده میشوند. قرصها باعث علاج بیماری نمیشوند. اما آنها میتوانند باعث بهبود بسیاری از علائم بیماری مثل بی نظمی عادت ماهانه، آکنه و موهای صورت شوند. قرصهای جلوگیری از بارداری همچنین می توانند باعث محافظت زنان از سرطان رحم شوند.
- داروهای ضد هورمون مردانه که این داروها با مسدود کردن هورمون هایی که باعث علائمی مثل آکنه و موهای زائد صورت میشوند برخی علائم بیماری را کنترل میکنند. اسپیرونولاکتون داروی ضد هورمون مردانه است که بسیاری از پزشکان ممکن است از آن استفاده کنند.
- پروژستین که این هورمون میتواند عادت ماهانه شما را منظم کند ، اما باید هر ماه آنرا مصرف کنید. همچنین این دارو خطر ابتلا به سرطان رحم را کاهش میدهد. اکثر پزشکان از مدروکسی پروژسترون استفاده می کنند.
- مت فورمین میتواند به منظم شدن عادت ماهانه بانوان کمک کند. در نیمی از بانوان استفاده کننده از آن موثر است. در بانوان مبتلا به دیابت میتواند به کنترل قند خون کمک کند.
- محلول های طبى مخصوص شستشو يا ضد عفونى کردن صورت یا آنتی بیوتیک ها برای درمان آکنه
آیا بیماران مبتلا که نشانه های خفیف بیماری را دارند باید به پزشک مراجعه کنند؟
بله باید مراجعه کنند چون افراد دچار سندرم تنبلی تخمدان، احتمال ابتلاء به سایر بیماریها را دارند که شامل:
- دیابت ( قند خون بالا)
- افزایش سطح چربی خون از نوع کلسترول
- آپنه خواب (نوعی اختلال خواب است که در هنگام خواب به مدت کوتاهی دچار وقفه تنفسی میشوند)
- افسردگی یا اضطراب
- خطر ابتلا به بیماری قلبی ممکن است در زنان مبتلاء به سندرم تخمدان پلی کیستیک بالاتر باشد.
آیا میتوانم کاری انجام بدهم که به درمان خودم کمک کنم ؟
بله، اگر شما چاق هستید یا اضافه وزن دارید با کاهش وزن میتوانید به بهبود بسیاری از علائم بیماری کمک کنید. از دست دادن فقط پنج درصد وزن بدنتان میتواند کمک بزرگی بکند. مثلا حدود ۵/۴ کیلوگرم کاهش وزن در یک خانم ۹۰ کیلوگرمی کمک کننده است.
چه باید بکنم اگر بخواهم حامله بشوم؟
امیدوار باشید. اغلب بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک قادرند باردار شوند ولی ممکن است کمی طول بکشد. اگر شما اضافه وزن دارید، کاهش وزن میتواند به منظم شدن عادت ماهانه شما کمک کند و شانس شما برای بارداری را افزایش میدهد. اگر با وجود کاهش وزن همچنان عادت ماهانه نامنظم دارید، پزشک شما با تجویز داروهای القاء کننده تخمک گذاری به شما کمک میکند و شانس شما برای بارداری افزایش می یابد.
زندگی من چگونه خواهد بود؟
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک قادرند زندگی طبیعی داشته باشند. اما با پزشک معالج خود باید در ارتباط باشند. نشانه های بیماری با درمان کنترل میشود و شما را از ابتلا به سایر بیماریها محافظت میکند.
ممنون از مطلب کامل و مفیدتون خانم دکتر. بیشتر افزایش وزن رو شنیده بودیم که در تنبلی تخمدان ها تاثیر داره. ولی در اینجا کاهش وزن هم ذکر کردین. ممنون میشم بیشتر در این مورد بفرمایید.
سلام خانم‌حلما. بله کاهش وزن هم میتونه منجر به این بیماری بشه ولی اگه بصورت شدید و سریع باشه و درواقع منجر به وارد شدن یک استرس فیزیولوژیک به بدن بشه. چون بعد از کاهش وزن سریع و شدید، عدم تعادل هورمونی ایجاد میشه و این عامل خطر هست.