دندانپزشکی

رادیوتراپی چیست ؟ رادیوتراپی یا پرتودرمانی ( Radiation therapy)‏ یکی از مهم‌ترین شاخه‌های فیزیک پزشکی است. پرتودرمانی به درمان بیماری با استفاده از پرتوهای نافذ مانند پرتوهای ایکس و آلفا و بتا و گاما که یااز دستگاه تابیده می‌شوند یا از داروهای حاوی مواد نشاندار شده ساطع می‌شوند میگویند. رادیوتراپی (Radiotherapy) استفاده از پرتوهای یونساز برای ازبین بردن یا کوچک کردن بافت‌هایسرطانی است. در این روش در اثر آسیب DNA، سلول‌های ناحیه درمان (بافت هدف) تخریب و ادامهرشد و تقسیم غیر ممکن می‌شود. اگرچه پرتو علاوه بر سلول‌های سرطانی به سلول‌های سالم نیزآسیب می‌رساند ولی اکثر سلول‌های سالم بهبودی خود را دوباره بدست می‌آورند. هدف از پرتودرمانی از بین بردن حداکثر سلول‌های سرطانی با حداقل آسیب به بافت‌های سالم است. 11- عوارض پرتو درمانی در درمانهای سر و گردن : بسیاری از بیماران برای درمان ضایعاتی كه در سر و گردن دارند بخوبی توسط پرتو درمانی درمانمی شوند. همه بیمارانی كه می بایست در مناطق سر و گردن یا قسمت فوقانی قفسه سینه پرتودرمانی شوند ضروری است به بهداشت دهان خود توجه كافی نمایند. عوارض پرتو درمانی در اینمنطقه غالبا دندان ها، لثه و بافت های دهان را تحت تاثیر قرار می دهد. بررسی تخصصی رادیوتراپی در دندان پزشکی بروز بدخیمی ها روز به روز در جوامع مختلف رو به افزایش است تا آنجا که بدخیمی ها به عنواندومین علت مرگ و میر در کشورهای پیشرفته شناخته شده اند. سرطان های دهانی و فارنژیال حدود4% این بدخیمی ها را تشکیل می دهند . یکی از درمانهای این بیماران علاوه بر جراحی و شیمیدرمانی، رادیوتراپی است. رادیوتراپی سر و گردن خود می تواند با تأثیر بر مخاط ها عوارضی راایجاد کند. با توجه به شیوع عوارض ناشی از رادیوتراپی سر و گردن به عوارضی چون، موکوزیت،زخم دهان، تهوع و استفراغ، زروستومی، تغییرات پریودنتال و حساسیت دندان ها می توان اشارهکرد. از جمله عوارض حاد رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن، تهوع، استفراغ، موکوزیت، زروستومی، از بینرفتن حس چشایی، تریسموس، حساسیت دندانی، عفونت های ثانویه (ویروس، باکتری، قارچ)،تغییرات پریودنتال و دسکوامیشن پوست را می توان نام برد که در حین درمان ایجاد می شود . اریتم معمولاً به عنوان نخستین واکنش قابل رویت در پوست می باشد که چند روز پس از رادیوتراپیظاهر می شود. همچنین تغییرات ایجاد شده در مخاط دهان، اصولاً همان مواردی است که در پوستاتفاق می افتد، اما به علت مقاومت پائین مخاط نسبت به پوست، مخاط سریعاً به اشعه پاسخ می دهدولی Turn over بالا در سلولهای مخاطی سبب می گردد تا التهاب ایجاد شده زودتر از درماتیت بهبودیابد. معمولاً غدد بزاقی ماژور نیز طی دوره رادیوتراپی حفره دهان یا اوروفارنکس به طور ناخواسته Gy30-20 اشعه دریافت می کنند. اجزاء پارانشیمی غدد بزاقی در برابر اشعه بسیار حساس بوده بطوری کهزروستومی اولین و شایع ترین عارضه در بیماران تحت رادیوتراپی سر و گردن می باشد. هم چنینبیمارانی که هر دو پاروتید آنها تحت تأثیر اشعه قرار می گیرد به مراتب بیشتر از کسانی که یک طرفهاشعه دریافت می کنند دچار خشکی دهان می شوند. دوز اشعه در حد تراپیوتیک برروی تکامل دندانها نیز تأثیر می گذارد. اگر رادیاسیون قبل از مرحله کلسیفیکاسیون دندانی باشد سبب تخریب جوانه دندان می شود ولی در مرحله بعد از کلسیفیکاسیوندندان، مانع ازدیفرانسیه شدن سلول ها و منجر به مالفورمیشن  دندانی می گردد. از آنجائی کهاشعه، باعث کاهش ترشحات بزاقی می گردد، فعالیت خودشوئی دهان توسط بزاق دچار اختلال و درنتیجه، پوسیدگی ایجاد می شود. از عوارض دیگر رادیوتراپی آسیب به عروق پریوست، کاهش فعالیت استئوبلاست ها و استئوکلاستها و افزایش بافت چربی و همبند فیبروزه در مغز استخوان که نتیجه آن کاهش عروق و سلولاریتی وهیپوکسیک شدن مغز استخوان می باشد. کاهش درجه مینرالیزاسیون سبب افزایش شکنندگیاستخوان می شود، که نتیجه همه این تغییرات استئورادیونکروز است. از آنجایی که بزاق حاوی مواد آنتی میکروبیال زیادی نظیر، موسین، الکترولیت ها، پرولین، IgA وهیستیدین است، و هر کدام نقش دفاعی خاصی را به عهده دارند، اشعه یونیزان با آسیب به غددبزاقی سبب تغییرات مهمی در دفاع میزبان می گردد، که نتیجه آن عفونت های کاندیدایی و پوسیدگیدندان است. افزایش میکروارگانیسم های کاریوژنیک نظیر: استرپتوکوک موتانس، لاکتوباسیلوس، همچنین افزایشاسترپتوکوکوس سانگوئیس، نایسریا، فوزوباکتریوم و اکتینومایسس نیز جلب نظر می کند. شایع ترینپاتوژن ویرال همراه با زخمهای دهانی در این بیماران HSV (تب خال) است که بروز آن بصورت اولیهنادر است ولی عفونت ثانویه در بیماران که Lattent HSV دارند، شایع است. برای جلوگیری از مشكلات ناحیه دهان به موارد زیر توجه نمایید: بطور کلی تمام بیمارانی که تحت رادیوتراپی سر و گردن قرار می گیرند، دچار عوارض دهانی میشوند. میزان ایجاد این عوارض به دوز اشعه بستگی دارد.در بیماران تحت رادیوتراپی ممکنستخونریزی های لثه ای و زیر مخاطی به دنبال تروماهای کوچک (گاز گرفتن زبان یا مسواک زدن) رخدهد. این وضعیت در بیمارانی که دچار ترومبوسایتوپنی شده اند مشاهده می شود. در بهداشتدهانی نامناسب خونریزی های لثه ای بدتر می شود. • از مصرف ادویه جات و غذاهای سفت خود داری كنید. • از مصرف غذاهایی كه شیرینی غلیظ دارند خود داری كنید تا از پوسیدگی دندانها پیشگیری شود. • بطور منظم دهان و دندانهای خود را شسته و پاكیزه نگه دارید. • از دهان شویه های حاوی الكل استفاده نكنید چون مخاط دهان را خشك می كند. از مسائل دیگری كه در جریان درمان ناحیه سر و گردن رخ می دهند درد گوش و نیز تورم ناحیه زیرچانه است در این مورد پزشكتان به شما توضیح خواهد داد.